Η Δυναμικη των πολιτων

Υπάρχουν στιγμες που ο πολίτης αισθάνεται πως δεν μπορει να κάμει τίποτε σημαντικο.  Πως η πορεία της χώρας-του και της κοινωνίας είναι έξω απο κάθε έλεγχο δικο-του, πως καθορίζεται απο μια δράκα πολιτικων και μια πλειάδα σκοτεινων διαπλεκόμενων δυνάμεων που μόνο να ψηλαφίσει μπορει, μόνο να υπολογίσει πως υπάρχουν.  Αυτες οι στιγμες αποτελουν ίσως το 99% των ημερων της ζωης-του.

Υπάρχουν όμως και στιγμες που ο πολίτης γίνεται παντοδύναμος, που η θέλησή-του επιβάλλεται και καθορίζει αυτος τις τύχες της κοινωνίας.  Τέτοιες στιγμες είναι λίγες και παρουσιάζονται πολυ αραια μέσα στο χρόνο.  Οσοι όμως τις έχουν ζήσει δεν τις ξεχνουν ποτε.  Τις αναπολουν σαν τις ομορφότερες μέρες της ζωης-τους.

Θα σας θυμίσω μια ιστορία.  Την ιστορία του Κυπριακου.

Για περισσότερα απο εικοσιπέντε χρόνια μετα την τουρκικη εισβολη ο κυπριακος λαος περνούσε απο απογοήτευση σε απογοήτευση, απο τη μια αποτυχία για τη λύση του Κυπριακου στην άλλη.  Βασικο εμπόδιο ο Ντενκτας, που μετακινούσε αργα αργα μα σταθερα τους στόχους-του για να βρίσκονται μόλις λίγο πιο πέρα απο το σημείο που μπορούσαν να δεχτουν οι ελληνοκύπριοι πολιτικοι.  Τόσο οι ελληνοκύπριοι όσο και οι τουρκοκύπριοι, κουρασμένοι και απογοητευμένοι, άρχισαν να αποδέχονται πως τίποτε δεν μπορούσε να γίνει.  Μια πρωτόγνωρα παθητικη συνείδηση ρίζωνε στις καρδιες-τους κι άρχιζαν να αποδέχονται μοιρολατρικα τους ηγέτες-τους που τους οδηγούσαν στο πουθενα.

Δυο γεγονότα πυροδότησαν αυτο που δεν ανέμενε κανεις.  Η προοπτικη της ένταξης στην Ευρωπαϊκη Ενωση και το Σχέδιο Αναν ήταν αρκετα για να δημιουργήσουν μια νέα συνείδηση στις μάζες των τουρκοκυπρίων που εξεγέρθηκαν μαζικα ενάντια στην άρνηση του Ντενκτας να αντιμετωπίσει θετικα την προοπτικη της λύσης του Κυπριακου.  Μια εξέγερση που χτίστηκε μέρα με τη μέρα απο χιλιάδες ανθρώπους για σχεδον δυο χρόνια, με αποκορύφωμα τη μεγαλειώδη συγκέτρωση του Γενάρη του 2003 στην πλατεία Ινονου.

Μάταια περιμέναμε μερικοι απο μας μια παράλληλη κίνηση απο τους ελληνοκυπρίους, μια στήριξη των τουρκοκυπρίων συμπατριωτων-τους σε μια κοινη προσπάθεια επανένωσης του νησιου.  Οι ελληνοκύπριοι παρέμεναν παθητικοι θεατες, κι εμεις ήμασταν ανίκανοι να περάσουμε τα μηνύματα του κοινου αγώνα.  «Οι ελληνοκύπριοι προτιμουν τους καναπέδες-τους» ήταν η εκτίμησή-μας.  Πόσο λάθος είχαμε!

Στις 23 του Απρίλη το 2003 ο Ντενκτας σε μια προσπάθεια να αποφορτίσει την κατάσταση στην κοινότητά-του άνοιξε τα οδοφράγματα.  Πίστευε πως η αντίδραση των ελληνοκυπρίων θα ήταν αρνητικη, πως αν οι τουρκοκύπριοι περνούσαν στο νότο και οι ελληνοκύπριοι στο βορρα θα είχαμε ξανα διακοινοτικη βία, πως οι τουρκοκύπριοι για άλλη μια φορα θα συνειδητοποιούσαν πως οι ελληνοκύπριοι ήταν εχθροι-τους.

Η αντίδραση των ελληνοκυπρίων πολιτικων δικαίωνε των Ντενκτας.  Ηταν απροετοίμαστοι για μια τέτοια κίνηση αλλα δεν μπορούσαν να αρνηθουν το άνοιγμα των οδοφραγμάτων.  Ετσι προσπάθησαν να την αποθαρρύνουν, επισείοντας τον «κίνδυνο της αναγνώρισης». 

Αυτο που δεν υπολόγισε όμως ήταν η αντίδραση των ελληνοκυπριακων μαζων που κατά χιλιάδες έτρεξαν στα οδοφράγματα για να περάσουν μαζικα στις περιοχες που για τριάντα σχεδον χρόνια δεν μπορούσαν να πάνε.  Η ανάμιξη ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων ήταν πρωτοφανης, τόσο στο βορρα όσο και στο νότο.  Η ειρωνία της ιστορίας ήθελε τον Αλέκο Μαρκίδη να περισώζει τη μη αναγνώριση με τη δήλωσή-του ότι «τα κράτη αναγνωρίζουν, όχι οι πολίτες».

Αυτη η παράλληλη εξέγερση των δυο κοινοτήτων δημιούργησε μια ασταμάτητη δυναμικη που οδηγούσε στη λύση του Κυπριακου χωρις να φαίνεται τρόπος να την εμποδίσει κανεις.  Δημοσκοπήσεις και στις δυο κοινότητες έδειχναν καθαρες πλειοψηφίες υπερ του σχεδίου Αναν.  Αυτο το κλίμα υπέσκαψε συστηματικα ο Τάσσος Παπαδόπουλος εξαπατώντας τους πάντες.  Την ίδια στιγμη που παρουσιαζόταν σαν υποστηρικτης του σχεδίου Αναν προχωρούσε ολοένα και σε πιο αδιάλλακτες διαπραγματευτικες θέσεις.  Επειθε τους ελληνοκύπριους πολιτικους να μην κριτικάρουν τις θέσεις-του «για να του δώσουν την ευκαιρία να διαπραγματευτει κάτι καλύτερο».  Εστηνε μηχανισμους αντίθεσης προς τη λύση καλώντας ταυτόχρονα σε ενότητα.  Ελεγε στην Ευρώπη ότι θα έλυνε το Κυπριακο ενω πρόθεσή-του ήταν να σαμποτάρει τη λύση.

Το 76% του δημοψηφίσματος στηρίκτηκε σε ψεύτικες υποσχέσεις.  Ο Παπαδόπουλος έλεγε πως δεν ήθελε να αλλάξουν οι «ισορροπίες» του σχεδίου Αναν, μόνο κάποιες λεπτομέρειες.  Το Ακελ έλεγε πως «υποστήριζε το όχι για να τσιμεντώσει το ναι».  Ολοι υπόσχονταν ένα νέο δημοψήφισμα σε μερικους μήνες.  Ο Δημήτρης Συλλούρης, μόλις βδομάδες μετα το δημοψήφισμα, ζητούσε ένα «Αναν 5½».  Ο λαος δεν απέρριψε το σχέδιο Αναν, ήθελε μόνο «μικρες αλλαγες» σ’ αυτο.

Ακολούθησε η δαιμονοποίηση του σχεδίου Αναν και όσων ψήφισαν «ναι» στο δημοψήφισμα.  Ηταν η εποχη της «περιρρέουσας» και του αυταρχισμου της Προεδρίας Παπαδόπουλου όπου όλοι οι αντίθετοι με το εθνικιστικο-του παραλήρημα ήταν προδότες της πατρίδας.  Ο Παπαδόπουλος φαινόταν παντοδύναμος, διεκδικούσε την υποστήριξη του 76% του «όχι».

Όμως αυτη η φαινομενικη παντοδυναμία ήταν στην πραγματικότητα η βίαιη επιβολη μιας ασταθους διακυβέρνησης που παράπαιε απο αδιέξοδο σε αδιέξοδο.  Με την πρώτη σοβαρη αμφισβήτησή-της, στις προεδρικες εκλογες του 2008 κατάρρευσε, αφήνοντας τον Τάσσο Παπαδόπουλο στην τρίτη θέση και αποκλείοντάς-τον απο τον πρώτο γύρο.  Η λαϊκη θέληση επέβαλλε τον εαυτο-της με μια συντριπτικη πλειοψηφία του 68%.

Η εκλογη του Δημήτρη Χριστόφια το 2008 και του Νίκου Αναστασιάδη το 2013 ήταν εν μέρει συνέχιση της αναζήτησης λύσης στο Κυπριακο.  Η καθυστέρηση προς αυτη την κατεύθυνση λόγω δεσμεύσεων απέναντι σε δυνάμεις του «κέντρου» ήταν κατανοητες απο τους υποστηρικτες της λύσης που δεν αμφισβήτησαν τη θέληση των ηγετων-τους να προχωρήσουν θετικα στις συνομιλίες.  Όμως σήμερα φτάνουμε σε οριακο σημείο, φτάνουμε στο σημείο που η λύση του Κυπριακου αν δεν βρεθει τώρα θα αλλάξει ουσιαστικα τα ισοζύγια, θα αλλάξει ουσιαστικα το τί μπορούμε να αναμένουμε.  Η αμφισβήτηση της ΑΟΖ, η αμφισβήτηση της ιδιοκτησίας των Βαρωσίων, η φιλολογία για δυο κράτη και για συνομοσπονδία δημιουργουν συνθήκες αμφισβήτησης μέσα στον κυπριακο λαο παρόμοιες με τα τελευταία χρόνια της προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου.  Δεν είναι τυχαίο που βλέπουμε παρόμοιες αυταρχικες  συμπεριφορες, δεν είναι τυχαίο που βλέπουμε δημοσκοπήσεις αμφισβήτησης της πορείας ενάντια στην ΔΔΟ.

Ο κυπριακος λαος δεν είναι μια παθητικη μάζα.  Αναζητα μια νέα πορεία και θα την βρει.  Δικη-μας δουλεια είναι να τον βοηθήσουμε σ’ αυτη την αναζήτηση.

Θέμος Δημητρίου

27.11.2019 

*Ομιλία στην εκδήλωση «Απόφαση Ειρήνης» στην Λεμεσό 27/11/2019